تسلط بر پراكندگي ذهن

يكي از ويژگي هاي قرن حاضر، كثرت، پيچيدگي و تنوع روز افزون عوامل و پديده هاي زندگي است. اين امر، به طور مستقيم و غير مستقيم، بر شرايط رواني انسان اثر مي گذارد. محرك هاي تأثيرگذار و تسلط بر پراكندگي ذهن و روان انسان، او را به پاسخ دادن و عكس العمل نشان دادن وادار مي كند. طبيعي است كه هر چه محرك ها بيشتر باشد، ميزان پاسخ ها و عكس العمل هاي بيشتري را طلب مي كند و براي ارائه پاسخ بيشتر و عكس العمل نشان دادن، ذهن فرد، به فعاليت بيشتري نيازمند است.تسلط بر پر

ارامش ذهن اشنايي با تمركز ذهن تاثير تمركز بر ذهن تسلط بر پراكندگي ذهن

قواي ذهني و فكري

در نتيجه، انسان مجبور مي شود قواي ذهني و فكري و فن بيان خود را به مسائل گوناگون و متنوع تر و گسترده تري اختصاص دهد و بيشتر از گذشته، تلاش ذهني داشته باشد. در واقع، اين ويژگي، انسان را از جنبه ذهني و فكري، بيشتر درگير كرده است و ذهن او را به تفرقه و آشفتگي فكري سوق مي دهد و مي توان گفت كه ارمغان قرن حاضر، آن است كه انسان به مرور زمان، تمركز فكر و انديشه خود را از دست مي دهد و به سوي تفرقه فكر روي مي آورد. زندگي جديد و صنعتي، تنوع گراست و تنوع گرايي از جنبه فكري و ذهني با «تمركز گرايي» در تقابل قرار مي گيرد.

تمركز بر خوب شنيدن تمركز ذهن تمرين براي تمركز ذه نچگونگي تسلط بر ذهن

تنوع در زندگي

به عبارت ساده تر، بشر عصر جديد، براي تنوع زندگي اش، بهاي زيادي پرداخت كرده است كه يكي از آنها، تمركز فكر و انديشه اوست. بدون شك، تمركز فكر، از لوازم قطعي و ضروري هر كاري، به خصوص دانش افزايي و رشد و كمال علمي است. با تمركز است كه مي توان قدرت فوق العاده اي را كه در جهات مختلف پراكنده ساخت.

چگونگي تسلط بر ذهن؛ ذهن برتر رهايي از اشغال هاي ذهني

مثال جالب

به اين مثال توجه كنيد: زماني كه برگ درخت يا ورق كاغذي را در آفتاب گرم تابستان قرار مي‌دهيم؛ پس از اندكي، سطح و رويه آن گرم مي شود، به گونه اي كه گرماي آن، براي ما قابل لمس است و بيش از اين، چيزي اتفاق نمي افتد، اما چنانچه يك عدسي يا ذره بيني را وارد صحنه نموده، نور خورشيد را پس از عبور از آن، بر سطح برگ يا كاغذ بتابانيم، لكه نيرومند و درخشنده اي بر آن ايجاد مي شود و پس از لحظاتي، شاهد سوختن آن خواهيم بود. در اين دو حالت، تنها تفاوت موجود، عامل عدسي يا ذره بين است كه توانست اشعه پراكنده خورشيد را با ايجاد همگرايي، تمركز نموده، لكه اي نوراني، كوچك، ولي سوزاننده ايجاد كند كه موجب سوختن برگ يا ورق كاغذ مي گردد.

تمركز فكر

از شدت و ميزان اهميت مسئله و اهتمام زيادي كه فرد به موضوع دارد، مي توان به عنوان نشانه هايي نام برد كه در بحث تمركز فكر، مطرح مي باشند. ارشميدس به همين دليل بود كه به كشف خود درباره، يكي از قوانين طبيعت رسيد و حتي گفته اند كه چنان غرق در افكار خود بود كه متوجه تسلط روميان بر منطقه «سيراكوز» نگرديد. شايد براي ما نيز باور كردني نباشد كه فردي به خاطر شدت و توجه عميق و تمركز زياد بر مسئله اي، تحمل فشار جسماني او چنان بالا رود كه نتواند در زماني ديگر و در شرايط عادي، آن درد و رنج را تحمل كند. حتماً جريان بيرون آوردن تير از پاي مبارك اميرمؤمنان علي السلام را شنيده ايد يا خوانده ايد كه در اوج ارتباط با معبود خود و در حالت شدت توجه به خداي متعال، اين عمل ممكن شد. اين حالت، حكايت از شدت تمركز فكر و حضور قلب در نماز مي كند.

رهايي از درگيري ذهني  شلماسي عبور از چالش هاي ذهني غلبه بر تعدد افكار

زمينه سازهاي تمركز فكر

لازمه تمركز فكر، يكي انتخاب يك فكر از ميان افكار گوناگون و ديگري تداوم و استمرار همان فكر، براي مدت دل خواه و مطلوب است. براي چنين امري، هم نيازمند عوامل دروني هستيم و هم عوامل بيروني ضرورت دارد؛ يعني هم از درون بايد خود انگيختگي وجود داشته باشد و هم از بيرون، محرك هاي محيطي، زمينه ساز تمركز فكر شود. تمركز فكر، يك امر و پديده اكتسابي است كه با اختيار و تلاش فرد حاصل مي شود و نه امري غير اختياري و خود به خودي. بنابراين، بايد به دنبال شناخت دقيق تر آن و روش هاي پيدايش و تقويت آن بود تا به نتايج ارزشمند آن، در هر زمينه اي كه مطلوب فرد است، دست يافت. بر همين اساس، مناسب است كه ابتدا تعريفي از آن ارائه شود و بعد به روش ها و شيوه هاي تقويت تمركز فكر پرداخته مي شود. تسلط بر پراكندگي ذهن

فن تسلط بر افكار پمرتب كردن افكار مرتب كردن ذهنپ مغصومه تيمري

تمركز فكر

برخي تمركز فكر را اين گونه تعريف كرده اند: متوجه ساختن و ثابت نگاه داشتن فكر، بر يك تصوير و يا مجموعه اي از انديشه ها و افكار، برخي ديگر مي گويند كه تمركز داشتن، يعني به طور كامل، در زمان حاضر، در اين جا و اكنون زيستن؛ نه اين كه ضمن انجام دادن كاري، به كار بعدي فكر كردن. شايد بتوان گفت كه تمركز فكر، يعني مستقل از افكار ديگر و مستقل از انسان هاي ديگر و مستقل از زمان بودن. تسلط بر پراكندگي ذهن

 راهكارهاي عملي تقويت تمركز فكر،  كاهش و كنترل اشتغالات فكري و عملي

اشتغالات ذهني

همان طور كه در مقدمه بحث گذشت، روز به روز بر گستردگي و كثرت محدوده اشتغالات ذهني و عملي ما در عصر حاضر افزوده مي شود و به تدريج و با گذشت زمان، محرك هاي ذهني، فكر و انديشه انسان را به خود معطوف كرده، افزايش مي يابند. از آن جا كه توانايي پاسخ گويي فكري نامحدود است و از طرف ديگر بين محرك هاي ذهني و اشتغالات ذهني و عكس العمل هاي ما بايد تناسب كافي وجود داشته باشد، انسان دچار فقدان تمركز فكر شده، توان پاسخ گويي فكري و ذهني متناسب با محرك هاي فراوان رو در روي وي كاهش مي يابد و به پراكندگي فكري مي انجامد. تسلط

دقت و تمركز فكر

يكي از راه هاي مقابله با اين مسئله، تقسيم كردن اشتغالات به دو مقوله ضروري و غير ضروري يا داراي اولويت اول و دوم است تا انسان با يك برنامه ريزي حساب شده و دقيق، به آن چه اولويت بيشتري دارد، توجه نموده، دايره مشغوليات را فقط به همان مقوله اختصاص دهد و محدود كند و از صرف فكر و انديشه خود در مسائل تفنني و روزمره ديگر كه جنبه ثانوي دارد، خودداري كند. با اين روش، مي توان پراكندگي ذهني را كاهش داد؛ زيرا هر اندازه تنوع و تعدد افكار بيشتر باشد، از تعمق، دقت و تمركز فكر در آن باره كاسته مي شود و هر قدر تعداد موضوع ها و مسائلي كه به آنها مي انديشيم، كمتر و محدودتر باشد، بر عمق و غناي فكر در آن زمينه افزوده خواهد شد.

هدف گزاري ذهن

تمرين و تداوم

همان طور كه بيان شد، تمركز ذهن ، يك توانايي ذهني و روحي است كه جنبه اكتسابي دارد و در هر امر اكتسابي، تمرين و تكرار و استمرار بخشيدن به آن، شرط اساسي دست يابي به هدف است. براي تمركز فكر نيز تمرين و ممارست، ضروري است. تمرين در اين زمينه، اين گونه است كه بايد در ابتدا كلمه دل خواهي مثلاً «دوستي» را در نظر گرفته و آن را روي يك برگه يادداشت بنويسيد و با قرار دادن ساعتي در مقابل خود، به مدت يك دقيقه، سعي كنيد فقط و فقط به اين واژه بينديشيد و از نفوذ افكار نامربوط و مزاحم در حوزه فعاليت ذهن خود پرهيز كنيد.

افكار اشتباه

با اين حال، ممكن است ملاحظه كنيد كه تعدادي از اين افكار مزاحم كه اصطلاحاً به آنها پرش هاي فكري مي گويند به نحوي وارد فضاي ذهنتان شود. همين عمل را دو بار ديگر و هر بار، به مدت يك دقيقه، تكرار كنيد. طبيعي است كه ملاحظه خواهيد كرد كه در بار سوم، پرش هاي فكري كمتر شده، «تمركز فكري» شما بيشتر مي شود. در صورتي كه به مدت چند هفته و هر روز فقط سه دقيقه، به اين تمرين بپردازيد، خواهيد ديد كه پيشرفت قابل ملاحظه اي در تمرين فكرتان ايجاد شده است.

رهاسازي عضلاني

يكي از شيوه هاي مؤثر و عملي در تمركز فكر، استفاده از فن رهاسازي عضلاني است. در اين روش، فرد در محلي آرام و در صورت امكان، بر روي صندلي راحتي مي نشيند و سعي مي كند به تدريج عضلات بدن را از حالت انقباض به انبساط برساند؛ به اين ترتيب كه ابتدا از عضلات دست و انگشتان شروع كرده، آنها را ابتدا منقبض نموده، سپس شل و آزاد مي كند و آن چنان در انبساط بخشيدن به آنها تلاش مي كند كه گويي آنها جزء بدن او نيستند و سنگيني ندارند. همين عمل را براي دست ديگر و پاها و قسمت هاي مياني بدن نيز انجام مي دهد تا جايي كه تمام عضلات بدن، به رهاسازي كامل برسد. در اين صورت، متوجه روح و روان خود مي شود.

بهترين لحظات براي ايجاد تمركز و تقويت آن، زماني است كه فعاليت هاي قواي جسمي به حداقل برسند. در اين صورت، فكر و انديشه، مجال زيادي براي حداكثر فعاليت مي يابد و به عبارت ديگر، با فراهم شدن زمينه آرميدگي كامل به وسيله آرميدگي جسماني، «تمركز فكر» نيز حاصل مي شود.

 تنها بودن با خويشتن

هر از چند گاهي فرد بايد بتواند با فراموش كردن مشكلات و دشواري هاي ناشي از زندگي اجتماعي، به خلوت با خويشتن بپردازد و رنج و درد برخاسته از ازدحام جمعيت هاي متراكم و هياهوي زندگي ماشيني و صنعتي را در كنج خلوت با خويشتن، از ياد ببرد. برخي گفته اند كه هر شب پس از اتمام فعاليت هاي روزانه و ارتباط با جهان اطراف و اشتغالات مختلف و متعدد در طول روز، دقايقي را به اين امر اختصاص دهيد و تنهايي و خلوت با خويشتن را تجربه كنيد. اين كار، علاوه بر تأثير اخلاقي، تمريني براي تمركز فكر است.

لازم به ذكر است كه در ابتدا، خلوت با خويشتن، با مقاومت دروني فرد مواجه مي شود و براي رسيدن به مرحله اي كه وي با اراده نيرومندي بتواند بر موانع غلبه كند، نيازمند تلاش بيشتري است؛ ولي اگر مقاومت كند، به مرور زمان، قادر به دست يابي به هدف مورد نظر خواهد شد.

تمرين تصوير ذهني

نگه داشتن تصاوير ذهني دل خواه، توانايي تمركز را به نحو چشم گيري افزايش مي دهد. امتياز اين روش، آن است كه فرد در همه احوال مي تواند به آن بپردازد و بدون هيچ گونه زمينه يا مقدماتي و در هر شرايط و موقعيتي، از اين روش استفاده كند. كافي است فرد هر روز چند نوبت و به مدت چند دقيقه، به تصاوير دل خواه خود، تمركز نمايد تا اثرات آن را مشاهده و تجربه كند و به اين صورت، تمرين تصوير ذهني را به اجرا گذارد.

چشمان خود را ببنديد و در ذهن خود كاملاً احيا و بازسازي كنيد. ابتدا آن را كلي تر ببينيد و سپس وارد جزئيات شويد؛ تمام اجزاي آن را ببينيد و به تدريج و با تمرينات مكرر، تصوير را واضح تر نماييد. وضوح را به درجه اي برسانيد كه تصوير ذهن، همچون منظره اي طبيعي زنده، به نظر برسد. تسلط بر پراكندگي ذهن

خوب شنيدن

اريك فروم، رابطه خوب شنيدن و تمركز فكر را اين گونه بيان مي دارد: «اساس تمركز حواس، در مناسبات افراد، اين است كه شخص بتواند به سخنان ديگران گوش بدهد. بيشتر مردم به ديگران گوش مي دهند، حتي آنها را نصيحت مي كنند، بدون اين كه واقعاً به آنها گوش داده باشند. آنان نه سخنان ديگران را جدي مي انگارند و نه جواب خود را. به طور كلي، گفت وگو، آنها را خسته مي كند. آنان گرفتار اين پندارند كه اگر با تمركز كامل گوش دهند، به مراتب بيشتر خسته مي شوند و حال آن كه عكس اين درست است. هر نوع فعاليتي كه با تمركز انجام شود، انسان را بيدارتر مي كند».

توانايي تمركز بر سخنان

خوب شنيدن و خوب گوش دادن به سخنان ديگران، توانايي تمركز بر سخنان و گفته هاي ديگران را فراهم مي كند و زمينه تمركز بر امور ديگر را نيز فراهم مي كند. در واقع، تمركز در شنيدن، تمرين و ممارستي است در يكي از حواس چندگانه انسان كه با سرايت دادن به ديگر حواس و كنترل آنها و متمركز شدن بر موضوع و مسئله اي خاص، به تقويت تمركز فكر مي انجامد. به عبارت ديگر، تمرين و تمركز در حواس ظاهري، زمينه ساز تمركز در فكر و انديشه است. برخي، تمرينات شنيداري مختلفي را پيشنهاد مي كنند؛ مثلاً مي گويند: چشمان خود را ببنديد و به صداي تيك تاك ساعت گوش دهيد و به مدت سه دقيقه، تمام توجه خود را فقط به صداي تيك تاك ساعت معطوف كرده، به هيچ چيز ديگر توجه نكنيد و گوش خود را به صداي آن متمركز كنيد. تسلط بر پراكندگي ذهن

 نماز و عبادت تجلي تمركز

نماز، موقعيتي را فراهم مي كند كه فرد مي تواند در پرتو آن، ذرات پراكنده فكر را پيرامون محور ياد خدا، وحدت و تمركز بخشد؛ زيرا در نماز، پيوسته انديشه انسان متوجه خداست. وقتي آدمي براي دست يابي به تمركز فكر در نماز، به محل سجده اش چشم بدوزد، از نگاه به اطراف باز مي ماند و در نتيجه، افكارش در فضاي مشخص و محدود عبادي نماز، به حركت در مي آيد و در صورتي كه مقدمات و اجزاي نماز را با آمادگي به جاي آورد، دوام بر تمركز فكر در نماز خواهد داشت.

اگر لحظاتي قبل از شروع نماز، بنشيند و بينديشد كه مي خواهد در محضر چه بزرگي حاضر شود، بر كيفيت تمركزش خواهد افزود و اينها همه زماني حاصل مي آيد كه نماز، نزد انسان، بزرگ و عظيم تلقي شود و در اين صورت، تمركزي كه به كمك و بركت نماز حاصل مي آيد، همچون نيرويي فراگير و گسترده، به همه جوانب و زواياي زندگي رسوخ نموده، آدمي، بركات را در خويشتن و زندگي اش مشاهده مي كند. بدون شك، نماز و عبادت، آشفتگي و پراكندگي فكري را به كلي مي شويد و آرامش فكري و روحي شگفت انگيزي به انسان مي بخشد.

نتيجه گيري

اگر افراد عابد را مورد توجه قرار دهيد، همه داراي تمركز فكر فوق العاده و آرامش روحي شگرفي هستند. كمتر كسي است كه با تأثير تسبيح گفتن، ناآشنا باشد. از زمان هاي قديم تا كنون و در بين افراد قديمي معروف است كه تسبيح، راه اساسي مبارزه با پراكندگي فكر و انديشه است. اگر هر روز صبح، در هواي آزاد و خلوت صبحگاهي، تسبيحي به دست گرفته، ذكر تسبيحات اربعه سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله، الله اكبر را تكرار كنيد و با حضور ذهن و حضور قلب و با آرامش مناسب، هر روز به اين كار بپردازيد، مطمئناً به مرور زمان و به تدريج به تمركز و نظم فكري دست خواهيد يافت.